Garrard hatch

GARRARD HATCH

ED GARRARD HATCH, The Feathered Warrior, July 1999

by Carl Saia aka "The Breeder"

This family is known by many other names, such as Biloxi Hatch, Spangle Hatch, Speck Hatch, Little Ed's, and originally they were called McLean's, by some, including me.

This family, according to Ed, traced back to a spangle McLean Hatch, that was bred and fought by Harold Brown at the old Biloxi Pit. Harold fought this cock, a three time winner, the cock was beaten and looked to be dead. So Harold threw him on the dead pile. Later on Ed walked by, saw the cock was still living, picked him up, took him to the cock house, gave him penicillin tablet. Next morning, the cock could not stand, but he would show against another cock. That evening the cock was standing and trying to crow, so Ed took him home.

At this time, most of the Garrard fowl were based on Harold's Red Fox Fowl. I do know Ed bred this cock to a Morgan
Whitehackle hen that he got from Frank Hooks. I had a half Kelso, half Judge Lacy hen that Walter Kelso sent to my partner David Harding for the use of one of our Judge Lacy brood cock on three separate occasions (cock always was returned). Ed saw this old hen, and decided he wanted to breed the spangle Biloxi cock to this hen. The progeny produced some excellent pit fowl, and was almost set as a family. Later on Ed called me to come over and see a 22 time pit winner he had borrowed from that "great Hawaiian cocker Mr. Lee". This cock Ed called an Asil, I believe he was an Asil cross, according to his feathers. Ed asked me to pick out some hens to mate to this cock as he had to return him to Mr. Lee. I selected several hens, (I believe 4) that were out of the Biloxi cock, and put them in that Asil's pen. After about a week or so, Ed started saving eggs when he was certain all the hens were fertile to the Asil cross cock. Ed had me set the eggs of this cross and I hatched off some 30 odd chicks. Ed told me to keep a few and give him the rest, that gave me some of the fowl, I was now calling them Biloxi, along with Ed.

In 1970 Col. Victor Lee Chun visited Ed's home, it was there I met Mr. Lee's grandson, one very fine gentleman. Several years ago, Col. Chun visited my home, and told me that the Asil cock only received one cut in all of his fights and that he had the honor of sewing up that great cock after he had won his 22nd fight, and then was retired.

The color of the Garrard fowl can be varied from one breeder to another. Some can be straight comb, others look like dark leg Roundheads. The cocks will stand out in any group, as they are tall, long legged fowl. Colors of this family can range for cock, from black breasted reds, some of these have white specks in the breast, and on other parts of the body. Most of the leg color is green or dark legged, lots of them look like long legged Lacy Roundheads. The hens have many color variations from dark spangle to a wheaten color, with green or dark legs and a Roundhead type of body.

Know Your Cock by Heart

Handle your cocks with tender loving care; they can appreciate and reciprocate love.

Know yourself is an age-old dictum in warfare. In cocking, you also have to know your cock.
After you have selected your champions, the next thing to do is to know them individually.
Man and rooster should get to know each other more. A good conditioner always endeavors to find out more about his cock. Know your cock and half the battle is won, as the great Chinese general Sun Tzu would have said.
It is not enough that you note your cock’s fighting weight. It is also important to know if he likes to be moved around more, or he fights better if just left on his own for days, say in a fly pen or on the tie cord.
One of the first things you should check on a newly acquired cock is his metabolic rate. You would want to know whether this particular cock gets fat or heavy easily or whether he needs more amount of feeds to stay in shape. One way of knowing the metabolic rate of your chicken is to set a standard amount of feeds for a certain weight group.
For instance, using my maintenance feeds of 50-50 pigeon pellets and concentrate, I feed 35 grams per feeding for cocks weighing 1.8 to 2 kilos. I can determine more or less the metabolism of the individual cocks by monitoring which ones get overweight, which ones fall under the ideal weight and which one maintain the right weight.
This knowledge is important once you get into the pre-conditioning and conditioning stages, as you will know then whether this cock needs more exercise and less feeds or the other way around.
Know the cock’s natural bio-rhythm. Know what it loves to do. Know the fighting weight, the right body feel, the right diet. Most of all, always handle your cocks with tender loving care. They are living things that can appreciate and reciprocate love.
Keep a sparring record. From it you can more or less judge the respective bio-rhythm of your cocks. An experiment conducted by RB Sugbo Gamefowl Technology showed that most cocks have about two weeks upside performance, two weeks downside. Meaning, they reach peak performance about once every month.
After peaking they experience a down curve for two weeks, or two sparring sessions if you spar your cocks weekly. Then, afterwards, they start peaking again.
This might explain the old tradition of timing the fight of a certain cock on a certain stage of the moon cycle. The lunar cycle is also 28 days or two two-week periods.
But a few cocks have a longer cycle of three weeks, and rare are the cocks that consistently performed well every week.
Know your cock well and it’s a way to victory.

All-Purpose chicken

Contrary to what animal rights movement’s claim that cockfighters forced the gamefowl to fight, the truth was thousands of years ago, chickens already fought in the wild.
Indeed, they were domesticated for the purpose of the sport of chicken fighting. Because, even then, it was their nature, to fight.
But, behold! The chicken also did lay nutritious eggs, and did serve as delicious meal. Thus, the ingenious man, created breeds of chickens for laying and breeds of chickens for meat.
Notwithstanding that the brave fighting chicken served these additional purposes as well.
Now, here’s a technology that has come full cycle. With all the scientific advancement, we found ourselves moving forward to the past.
Afterall, the pastured fighting chicken is the best fit for fighting, boasts of the most delicious meat, and lays the most nutritious eggs.

Not a bad proposition.
The Philippine native chicken is the common fowl found in the backyards of most rural households. It is a mixture of different breeds and believed to have descended from the domesticated red jungle fowl.
Pilipino native chicken are raised under the free- range system of management. Under this system of management, the chickens are allowed to forage and look for their own food.
The raising of native chickens is an integral part of the farming systems of the Filipino farmers as they are the main source of eggs and meat for backyard farmers. Each household raise about five to 100 heads of native chicken.
Native chickens are well known for their adaptability to local agro-climatic conditions, hardiness, ability to utilize farm-by-products and resistance to diseases. Moreover, they require minimal care, management and inputs.
Meat and eggs of native chickens are preferred by many Filipinos over the same products from commercial poultry because of their taste, leanness, pigmentation and suitability to Filipino special dishes. Moreover, native chicken meat and eggs are priced higher than those coming from commercial poultry.
With today’s food and health concerns, native chickens produced organically or with lesser vitamins, minerals and antibiotics in their body is the “in” thing. Organic native chicken is gaining popularity. The meat produced out of this chicken commands higher price, has sociocultural relevance and there is a better meat quality that is tender, meatier, and tastier..
Its cousin, the American gamefowl, which also originated from the red jungle fowl, raised in similar manner as the native chicken has all the advantages of the Pilipino native chicken in terms of meat and egg production. However, the males, which are gamefowl and thus, could be used for fighting, command up to 20 times the price of a male Pilipino chicken. Not a bad proposition, at all.The hens can be sold as meat, (killed and sold per kilo) or breeders (alive and for higher prices.)
With this idea in mind RB Sugbo Gamefowl Technology integrated gamefowl management and free-ranged and pastured chicken farming to come up with a technology suited for production of an all-purpose chicken. RB Sugbo GT developed strains of gamefowl appropriate for the purpose-- the Zugbus.
If one can survive or even make a business out of raising Pilipino native chicken, why not with the special strains of American gamefowl?

What is Pastured Poultry?
Pastured Poultry relies on raising chickens directly on green pasture. The model has been developed over the last twenty years and allows the birds to receive a significant amount of pasture forage as feed. The birds are kept on fresh pasture, which allows the birds to be raised in a cleaner, healthier environment. Pastured poultry is raised the old fashioned way; on fresh green pasture and wholesome grain. The Pasture Poultry offers ecological and nutritional advantages."
The fundamentals of this system are
(1) portable buildings and yards; (2) fresh forage; (3) birds moved to fresh pasture paddocks daily, or almost daily.
The green material of fresh forage provides B vitamins as well as carotenes, some of which the chicken turns into vitamin A. Omega-3 fatty acids in the forage end up in the fat. Exposure to sunlight ensures that the fat will also contain vitamin D. Producers have created ingenious portable poultry structures--Chicken houses on wheels and skids now dot the countryside as a method of production that finally meets the full social, nutritional and physiological needs of poultry.
These birds actually live on the ground, catching bugs and scratching in the soil. Every day is a new discovery of salad on a fresh paddock so the birds do not get bored and begin eating one another, as they do in typical confinement factory houses.
Research on the essential fatty acids has not been out very long, so it is no wonder that it is just now getting into the popular press. The gist of the discovery that is coming to light is that, by cleverly concentrating animal feeds using grains, instead of grasses, man has unwittingly led himself down the road to degenerative disease.
This is because our essential fatty acids, which control myriad bodily functions, fall into two families: the Omega-3's and the Omega-6's. The Omega3 group comes from the leaves of green plants (and plankton in the ocean), while the Omega6 group comes from the seeds (for example, grain used in animal feeds). Animals that eat quantities of green plants have very high levels of Omega3. Conversely, animals fed largely on grain, which includes virtually all American feed animals except lamb, are very high in Omega6.
We should have approximately equal amounts of Omega3 and Omega6 in our bodies, or at maximum, not much more than twice the Omega6 as Omega3. But most have ten or twenty times more Omega6 than Omega3, a condition that leads to all sorts of degenerative disease. The way to rectify this fatty acid imbalance is to consume animal products raised on grass or plankton. All sea life is ultimately based on plankton, so all seafood is balanced in favor of Omega3. The fattier the fish, the more Omega3. Lamb is almost all grass-fed, so that is another fine source of Omega3. Conveniently, simply adding flax seed to poultry diets increases their Omega3 concentration dramatically.
Poultry raised on open grass, instead of in over-crowded lots, are high in beneficial fats and other factors that lower cholesterol and greatly reduce degenerative disease in the consumer! Eating large proportions of living green plants, while foraging for insects and seeds and myriad other natural commodities that science hasn't identified yet, and with minimal need for medication, grassfed animals create more vibrant health than other poultry. Moreover, the meat and eggs are incredibly tasty compared to general market chicken.(Primer on this technology will soon be published in Tilaok/RB Sugbo free publications)

LLamado Tayo sa Larga: Taglugon na

Larga 23 Aug 30
Llamado Tayo
Rey Bajenting


Taglugon na
Ano daw ang dapat gawin sa manok na naglulugon. Ito ang katanungan na malimit nating natatanggap ngayon. Oo dahil panahon na ngayon ng taglugon.
Tandaan po atin natin na ang manok na naglulugon ay nasa stressful na sitwasyon. Wala ito sa pinakakundisyon na pangangatawan. Kaya hindi na ito dapat ilaban. Ngunit hindi ibig sabihin na dahil hindi na ito ilalaban ay hahayaan na lang ito sa isang sulok at pababayaan na lang. Kailangan parin ng pagaaruga ang manok na naglugon. Huwag lang natin palaging hawakhawakan at himashimasin. Masakit ang paglugon lalo na’t sa panahon na tumutubo ng ang bagong balahibo. Hayaan natin sa cord ang manok. Sa may lilim at damuhan.
Kailangan din ng sustansya ang manok sa panahong ito. Ang balahibo ay binubuo ng mga protena kaya sa panahon na tumutubo ang balahibo ay mas nangangailangan ang manok ng pakain na may taglay na mataas na antas ng protena. Maaring conditioning pellets parin ang gamitin natin o kaya ang ating nakasanayang maintenance ration ay dagdagan natin ng kunting protein expander pellets. Halimbawa walong kilo ng ating maintenance feed haluan natin ng dalawang kilo ng protein expander pellet. Sa atin sa RB Sugbo ang maintenance feed natin ay 70% pigeon pellets special o kayay maintenance pellets na may 18% crude protein contents at 30% ordinary concentrate. Ang halong ito ay may halos 17% CP. Sa panahon na tumutubo na ang balahibo ng manok ay dinadagdagan natin ang CP sa ting pakain pamamagitan ng pagdagdag ng protein expander. Kahit 10 o 20% lang ang protein expander sa ating halo ay sapat na.
Ang bitamina naman na dapat ibigay sa panahong ito ay yong ihahalo lang sa tubig. Wag yong sinusubo pa o iturok dahil hindi nga maigeng hawakhawakan natin ang manok na naglulugon.
May mga nagtatanong paano daw na mas bumilis ang paglugon. Ganito po ang gawin natin: sa unang yugto ng paglulugon, sa paglaglagan ng balahibo, ibaba natin ang CP sa ating pakain. Damihan ang grains at kuntian ang pellets sa pakain. Sa panahon naman na maugumpisa nang tumubo ang bagong balahibo, taasan natin ang protena sa pakain. Ngayon na natin haluan ng protein expander pellets ang pakain.

Mana Cooperative
Si kamanang Marlon Mabingnay, ang ating kasama sa RB Sugbo at Masang Nagmamanok (MANA) sa pamamahagi ng technical na kaalaman sa pagmamanok ay kasama narin natin ngayon sa mga magasin na Pit Games at Llamado. Masayang ibinalita ni kamanang Marlon satin na kagagaling lang nila ng Bacolod upang kumuha ng mga litrato sa mga farms doon. Excited si kamanang Marlon na ang mga farms na dati’y nababasa lang niya ay ngayon napuntahan na niya at nakakausap na niya ang mga idolo natin tulad ni Mayor Juancho Aguirre at Lance dela Torre. Siguro sa susunod na labas ng Llamado Tayo ay ipakwento natin kay kamanang Marlon ang kanyang karanasan sa una niyang pagbyahe bilang staff ng Pit Games at Llamado.
Tiyak na balang araw ay makapupunta rin si kamanang Marlon ng Cebu. Mga farms naman ng mga kamana natin sa Cebu at mga kasama natin sa CVBA ang makikita ni kamanang Marlon. Sana’y magkataon sa paderby ng MANA sa Dec 3 sa Talisay Tourist Sports Complex.
Ang paderbing ito ay upang mapaunlad ang MANA Chicken Raisers Cooperative. (MANACO). Ang MANACO ay siyang nagtutulak ng All-Purpose Chicken (APC) Technology ng RB Sugbo upang ito’y gamitin ng ating mga chicken farmers sa countryside. Pinaghalo po itong gamefowl technology at native chicken raising technology. Inaasahan na tataas ang kikitain ng mga chicken raiser pag APC ang gamit nila. Madali itong matutunan. Ang kailangan lang ay a lugar na pagalaan ng mga manok at ang special strain ng gamefowl ang “Zugbu.”
Ang lahat ng sasali sa paderby sa Dec 3 ang may option na maging membro ng MANACO at magkakaroon ng libreng “capital” o tawagin nating shares of stock kung ito’y isa pang korporasyon.

Mga katanungan
Tanong: Ok lng po bng ipares ang inahin ko sa kanyang pamangkin? Sir hindi po bam ka apekto sa genes ng aking mga sisiw dahil ang brodcock ko anak ng kaptid ng inhin ko? Gus2 ko i2ng mga lahi na ito dahil madlas manalo, hindi ba ito makapek2 sa kanilang winning %?
Ang pamamaraang ito sa pagpapalahi ay isang uri ng inbreeding, bagaman hindi gaano ang tindi. Ok lang ito. Lalo na kung sadyang inbred ang gusto mong ipalabas.
Ang inbreeding ay ang pagpapalahi ng magkamag-anak. Ibig sabihin ay ang tat-yaw at ang inahin ay may magkaparehong ninuno sa loob ng 4-6 henerasyon o salinlahi.
Ginagawa ang inbreeding upang maisapuro ang mga katangian na ibig nating isalin sa susunod na henerasyon. Ito ang tinatawag na “to purify”.
Ang pagpurify ng mga magagaling na katangian upang ang mga itoy mas madaling maisalin sa mga sumusunod na henerasyon, ay ang layunin ng pag in-breeding.
Subalit, may malaking posibilidad din na sa halip na ang mga positibong katangian o kakayahan, ang mga negatibo ang mapurified. Kapag ito ang mangyari ay masama ang epekto ng inbreeding. Ito ngayon ang tinatawag na “inbreeding depression”.
Kaya ang sagot sa katanungan ng nagtext sa akin kung di ba makakaapekto ang kanyang pagpares ng tiyahin at pamangkin ay oo, makakaapekto. Ang epekto ay maaaring mas makabubuti sa kanyang nagpapanalo nang lahi, o maaari ding makasasama.
Ganyan lang naman talaga ang pagpapalahi. May grasya, may disgrasya.


Kamana magandang morning po. Maari po bang malaman ang feeding program nyo sa mga sisiw. May mga feeding program naman po ako ng mga programa ng iba’t-ibang kompanya, tulad ng naisulat mo minsan. Nais lang po namin kamana na malaman ang sa iyo at nang makumpara namin.
Kamana, ayos naman yang mga feeding program mga iba’t-ibang kumpaniya ng feeds at gamot. Pinag-aralan nila ng husto yan at saka sa totoo mas capable silang makapag-aral ng husto kaysa atin.
Kung pagmasdan natin maige, halos magkapareha lang ang kanilang mga programa. Magkaiba lang ang pangalan ng pakain o gamot. Ito ang tinatawag na brand names. Dahil nga may kanya-kanya silang produkto.
Ngunit kung tingnan natin ang generic names ng mga pakain at gamot na ito, halos magkaprehas lang.
Ang ating programa ay halos katulad lang din ng sa kanila. Kaya lang libre tayong gumamit ng kahit anong brand sa pakain at gamot at libre din nating ituro ang mga ito dahil hindi tayo konektado sa alin man sa mga kumpaniya. Ang mas nagustuhan natin ay siyang ating ginagamit.
Kaya lang may ibang bagay din tayong kinukunsidera. Tulad ng availability ng partikular na brand sa lugar natin. Paminsan-minsan ay may kaibigan tayo sa isang kumpaniya na maaring maka-influence sa atin. Okey lang ito kung talaga namang pupwede ang produkto nya. May pagkakataon din na ma-influence tayo sa commercials at advertisement.
Ngunit isa sa mga pinakamahalagang kunsiderasyon ng RB Sugbo ay ang pagtipid.
Para sa kumpletong feeding program natin ay magbasa sa tilaok.blogspot.com sa internet. Doon makikita nyo ang mga libreng babasahin na maari ninyong hingiin galing sa MANA. Libre po walang bayad. Bahagi po ng serbisyo ng Masang nagmamnok ang mamahagi ng kaalaman sa mga nagmamanok na nangangailangan nito.


Kamana, pwede po bang malaman ang iba’t ibang breeds ng manok na sikat dito sa Pilipinas?
May iba’t-ibang uri ng lahi ng mga manok panabong. Napakarami na ng mga linyada at lahi ang nabuo. Iilan lang ang maaari nating talakayin ditto at baka kapusin tayo hindi lamang sa espasyo kundi pati sa panahon.
Ang mga sumusunod ay yon lamang mga lahi na tanyag dito sa atin at kasalukuyang ginagamit ng maraming nagpapalahi. Nawa’y maging gabay ito sa inyo na gustong pasukin ang larangan ng pagpapalahi.
Hatch: Pula; berde o asul ang paa; straight o peacomb. Matibay, matapang at malakas.
Sweater: Pula; dilaw ang paa; peacomb. Agresibo, malakas, mabilis.
Lemon: Pula; dilaw ang paa; straightcomb (maliban sa Lemon 84 na peacomb at may berde ang paa). Matalino, abang at angat. Magaling puma-a.
Roundhead: Pula; puti o dilaw ang paa; peacomb. Mabilis, mautak at mataas ang lipad.
Kelso: Pula; puti o dilaw ang paa; straight o peacomb. Kalimitan ay katulad ng roundhead. Mabilis,mautak at mataas ang lipad.
Claret: Pula; puti ang paa; straightcomb. Mabilis, mautak, angat. Magaling puma-a.
Grey; Talisayin; puti, dilaw, berde, asul o itim ang paa; straight o peacomb. Katulad ng hatch,tibay, tapang at lakas ang puhunan. Subalit may mga bagong greys ngayon tulad ng Aguirre grey na mataas na rin ang lipad at mautak.
Brownhead at Black: Alimbuyugin o itim; itim ang paa; itim ang mata; straight o peacomb. Mapa sa ere man o sa lupa ang mga brownhead at black ay mabilis at maliksi. Karamihan sa mga ito’y agresibo at dinadaan ang laban sa paramihan ng palo.
Ang mga impormasyong ito’y maaari nating gawing gabay sa pagpapalahi.
Halimbawa ang hatch, sweater at grey na parehong malalakas ay dapat ipares sa mga mabibilis at mauutak gaya ng lemon, roundhead, kelso, at claret.
Ang blacks naman ay pwede sasweater, hatch, greys at samga mauutak na roundheads, kelso at clarets.
Maaari rin ninyong paghaluin ang 3 o 4 na linyada. Ito ang tinatawag na 3-way at 4-way crosses.
Ngunit ang pinakamahalaga ay huwag natin ibatay sa pangalan ng lahi ang ating pagpapalahi. Kailangan tingnan nating maige ang indibidwal ng katangian ng manok o pamilya na ating gagamitin.
(Para sa karagdagang impormasyon at kaalaman magbasa sa blog natin tilaok.blogspot.com. Para sa inyong mga katanungan tungkol sa pagmamanok o kaya’y sa MANA mag-text: 0927-995-4876 o 0908-980-8154 o mag-email: mba1220bemin@yahoo.com)

LLamado Tayo sa Larga: Partylist ng mga sabungero

Larga 22 Aug 23
Llamado Tayo
Rey Bajenting

Party list ng sabungero

Kabilang sa mga nag-apply for accreditation sa Comelec para maging party list at makasali sa nalalapit na eleksyon ay isang samahan ng mga sabungero, ang Alyansa ng mga Sabungero. Pagkalabas nang pagkalabas ng balita na may samahan ng mga sabungero ang nag-file for accreditation agad tayong pinuktati ng mga tanong. Marami ang nagtanong kung may kinalalaman ba ang MANA sa Alyansa ng mga Sabungero. Kasi ang naririnig at nalalaman nila na sa ngayon ay kumikilos para sa mga sabungero ay ang MANA.
Wala pong kinalalaman ang Masang Nagmamanok (MANA) Inc, sa kilos na yan ng Alyansa ng mga Sabungero. Ang totoo ngayon ko lang narinig ang samahang iyan. Hindi rin natin personal na kilala ang kanilang presidente si Nid Anima, bagaman, noong araw, may nababasa akong mga babasahin na isang Nid Anima ang may akda. Malamang iisa ang Nid Anima na ito at ang Nid Anima na nabasa ko. Kung ganun isa si kasamang Nid sa mga taong may pagmamalasakit sa sabong kung gawing batayan ang tagal ng panahon na siya’y naging bahagi ng industriya.
Walang kinalalaman ang MANA sa Alyansa. Ang MANA ay isang non-profit corporation na registered sa Securities and Exchange Commission (SEC) na ang layunin ay ang itaguyod ang kapakanan ng mga karaniwang sabungero. Ganito rin siguro ang layunin ng Alyansa. Pero hindi nag apply para maging partylist ang MANA. Sa ngayon ang tunututukan muna natin ay ang pagtatag ng mga kooperatiba upang makatulong sa kabuhayan ng mga pangkaraniwang nagmamanok. Hindi lang ang mga sabungero kundi pati na ang mga naghahapbuhay sa ibang poultry industry; ang mga native chicken raiser at mga magsasaka nay may mga alagang manok sa bukid. Kalaunan siguro ay magtatag tayo ng foundation.
Subalit hindi taliwas o makakasama sa layunin ng MANA kung ang mga nagmamanok ay magkakaroon ng kinatawan sa kongreso. Personally, para sakin. Dapat lang talagang magkaroon ng kinatawan ang mga sabungero at ibang nagmamanok. Ang sabong ay isang malaking industriya ngunit, tama si kasamang Nid, kulang ang mga pinaiiral na batas na mag regulate dito. Ang sabong ay bahagi ng kultura, ngunit lumilitaw na parang kulang ang proteksyon na bibibigay ng batas. Sa sabong, marami ang naghahanapbuhay ngunit sila’y hindi protektado ng ating Labor Code.
Sa obserbasyon na ang mga sabungero ay hindi dapat magkaroon ng kinatawan sa partylist system dahil tayo’y hindi marginal sector ay mali. Oo ang mga malalaking breeders at mga tahor hindi marginal. Pero tayong mga maliit na sabungero, ang mga naghahanapbuhay sa sabungan bilang kristo, sentenciador, kasador, manggagamot, gate keepers at iba pa ay higit pa sa marginal.
Ngunit iba-iba ang pananaw. Hindi lang kasi tayo ang membro ng lipunan. Marami sa ating mga kapatid na iba naman ang turing nila sa sabong. Kaya respituhin din natin. At the end of the day, nasa Comelec ang pagpasya. Nawa’y makalusot ang petisyon ng Alyansa at nang makatulong naman tayo sa pagkumpanya. Kung hindi naman igalang natin ang pasya, at ang pananaw ng iba. Magpatuloy lang tayo sa ating ginagawa. Ang MANA ay magseserbisyo sa karaniwang sabungero pamamagitan ng pamahagi ng kaalaman, pagtatag ng mga kooperatiba, pamigay ng materyales at iba pa. Patuloy lang tayong magbasa ng Larga, ng tilaok.blogspot.com, mag email sa mba1220bemin@yahoo.com at magtext satin. Hindi po tayo magsasawa sa pagtugon sa inyong mga katanungan hanggat kaya. Kasi may pagkakataon na di talaga natin maubos pagsagot lahat dahil may panahon na talagang maramirami at magkasabay pa. Kaya pinipili natin ang mga mahahalaga. At saka wag naman sana yong mga tanong na ang sagot ay sobrang haba na hindi magkasya sa text. Sa email kahit mahaba pwede.

MANACO
Kaugnay sa ating pagtatag ng mga kooperatiba, ang unang paderby ng Mana Chicken Raisers Cooperative (Manaco) ay gaganapin sa Dec. 3 sa Talisay Tourist Sports Complex. Ang lahat na sasali sa derby na ito ay may free shares sa kooperatiba. 3 cocks ang paderbing ito at maliban sa regular na champions’ at insurance prizes may kill quick award at fastest kill prizes pa. Ang Talisay Tourist Sports Complex ay isa sa mga pinakamagarang sabungan sa buong mundo at ito ang homecourt ng Central Visayas Gamefowl Breeders Association (CVBA) ang GBA kung saan kasapi tayo at marami sa ating mga kamana sa Visayas.
Ang Manaco ang ang kooperatiba na mamahala sa gamefowl dispersal program ng MANA sa Cebu at ng All-Purpose Chicken (APC) technology.

Urban conditioning
May isa po tayong kamana na nagtanong kung ang pagalaga ng manok ay magkatulad lang o ganun parin kahit na ang kanyang lugar ay nasa Metro Manila. Dahil sabi nya karamihan daw ng mga manukan na nababasa at napapanood niya ay nasa probinsiya at malalawak na lupain ang kinalalagyan. Karamihan din daw sa mga tips sa pagalaga na manok panabong na narinig at natutunan niya ay mas angkop at bagay kung ang iyong lugar ay malawak.
Si kamana Gener Figuracion ang nagtanong. Bago lang siyang kamana na nagparehistro pamamagitan ng pag email. Nabasa niya rin daw sa tilaok.blogspot.com ang iba’t-ibang libreng babasahin na pinaminigay ng MANA at RB Sugbo ngunit wala daw doon ang kanyang hinahanap—ang pagalaga ng manok kung ikaw ay nasa lungsod.
Napakagandang punto. Oo nga di gaanong tinatalakay ang aspetong ito. Karamihan ay pinapalagay na natin na ang nagmamanok ay nasa isang angkop na lugar. Subalit napakarami sa ating mga kamana ang nasa lungsod at may tinale. Nakikita pa nga natin ang iba ay nasa tabi ng daan ang manok nila. Ang iba ay nasa bubungan pa.
Tayo sa MANA ay natatalakay natin yan. May ilang seminars na si Dra. Nieva Arieta at ang inyong lingkod ay nagsasalita hinggil sa tinatawag natin na urban chicken raising. May mga naisulat narin tayo hinggil sa paksang ito noong ang Llamado Tayo ay nasa ibang pahayagan pa. Ngunit alam natin na marami pa ang hjindi nakabasa at nakaalm nito kaa nagpapasalamt tayo kay kamana Gener na naitanong nya at nang matalakay natin muli.
Ito po ang urban game chicken raising. Para po ito sa ating mga kamana na sa lungsod nakatira ngunit nagaalaga parin at nagpapalahi ng mga manok pansabong.
Hindi po kasi tularan ang kapaligiran sa lungsod para sa manok. Ang manok ay ibon. Gusto nito ang nasa bulubundukin, maraming punong kahoy at medyo malamig at tahimik na lugar. Sa lungsod ay mainit, walang gaanong punongkahoy at maingay. Kaya malayo sa paging tularan o ideal ang ganitong sitwasyon para sa manok.

Pero hindi ito sapat na dahilan upang hindi tayo makapag-enjoy sa larong sabong kung nanaisin natin. Payo lang po natin, na unang-una ilagay natin sa isip na lugi tayo kung ang makalaban ng ating manok ay yong laki sa bundok o sa mga magagandang
farm. Kaya wag tayong magpusta ng malaki. Pagmalaki na kasi ang pusta natin ang makakalaban natin ay ang mga magagaling na nagmamanok. Atsaka, hindi naman talaga maige ang nagpupusta ng malaki sa manok. Dahil sa halip na ito’y isang libangan lang o hanapbuhay, ito’y magiging isang sugal.
Linawin po natin na ang pamamaran natin sa urban na pagmamanok ay para lang umangat ng kunti ang kalagayan ng ating mga manok. Hindi kailan man ito maging kapalit ng tularan na kapaligiran at pagaalaga.
Kung may isang bagay na medyo pabor sa manok na laki sa lungsod ay ang kasanayan nito sa init, ingay at sa maraming tao na siyang palaging sitwasyon sa sabungan. Hindi ito madaling manibago. Alam natin na ma-stressed ang manok pag naninibago sa kapaligiran.
Ngunit pagdating sa pangangatawan, lakas ng mga internal organs, pagpaunlad ng mga kalamnan at kaisipan, malayong-malayo ang manok na laking siyudad sa laking probinsiya. Sa manok mas maige ang prom-di.
Mabuti-buti na lang at dahil sa sandata na kinakabit natin dito sa sabong sa Pilipinas ang labanan ay madaling matapos. Kung tulad pa sa Amerika na patibayan at pataasan ng resistensiya, walang kalabanlaban ang manok na laki sa lungsod. Dito sa atin may tsamba pa.
Upang maiangat natin ng kunti ang kalagayan ng manok natin sa lungsod, isaisahin natin sa pagtalakay ano ang mga kinakailangan ng manok na wala sa kalagayan nito sa lungsod. Una presko na hangin para sa paghinga. Ibig sabihin oxygen. Ang paghinga ng manok ay apat hanggang limang beses na mas mabilis kaysa tao. Samakatuwid mas malaki ang papel na ginagampanan ng hangin sa sistema ng katawan ng manok. Mas kailangan nila ang magandang kalidad ng hangin na malanghap at mahinga.
Kaya hanggat maari sa lugar na may punongkahoy ilagay ang manok. Kung ang hayop ay lumalanghap ng oxygen at nagpapalabas ng nakakalason na carbondioxide, ang halaman naman ang naglilinis pamamagitan ng pag langhap ng carbon dioxide at pagpalabas ng oxygen. Kung walang mga punongkahoy magtanim tayo o kaya’y maglagay ng halaman malapit sa mga kinalalagyan ng manok. Katabi ng kulungan nila, o sa cord.
Pangalawa ang manok ay nagangailangan ng greens sa pakain tulad ng gulay, damo mga prutas. Mahirap ito mahanap sa mga kinalalagyan ng manok sa lungsod. Kaya magsuplemento tayo sa ating pakain. May mga rejek na na gulay at prutas sa palengke Mura na alng ang mga ito. Minsa’y mahihingi pa natin. Kahit paano’y may sustansiya parin ang mga ito na makatulong sa pangangatawan ng ating manok.
Ang manok ay nangangailangan din ng mineral na wala sa lansangan. Sa bundok masustansya ang lupain. Kaya nakakakuha ng mineral ang manok. Sa lungsod dapat lang talaga na magbigay tayo ng mineral suplement. Ang mga MVE, multi vitamins and electrolites ay may mineral. Mayroon ding concentrated mineral drop pangmanok na mabibili sa merkado.
Sa mga malalawak na manukan, ang manok ay napapagala, makakatakbotakbo at lipadlipad. Kung di man sa mahahabang cord ito nakatali. Kaya naehersisyo ng husto. Sa lungsod hindi ito magawa ng manok. Kaya dapat na tulungan natin. I-ehersisyo natin ng kunti. Palipadliparin din natin pamamagitan ng paghagis sa ere. Ikahig at isampi natin. I-handspar at patakbotakbuhin pamamagitan ng pagpahabol ng catch cock.
Ang mga ito ay iilan sa mga dapat antin tandaan. Mga kaibahan ng manok na nasa malawak na kinalalagyan at sa manok na nasa lansangan lang. Kaya gawan natin ng paraan.
May artikulo tayo na makakatulong na isinulat natin sa Llamado magazine. Ito ay ang Boy Scout Keep. Medyo angkop yon sa mga nagmamanok sa lungsod at mga may pasok at walang caretaker ng kanilang manok. Kung di nyo pa ito nabasa ay pwede kayong mag request sa mba1220bemin@yahoo.com at i-email namin sa inyo ang nasabing artikulo. Libre po.
(Para sa karagdagang impormasyon at kaalaman magbasa sa blog natin tilaok.blogspot.com. Para sa inyong mga katanungan tungkol sa pagmamanok o kaya’y sa MANA mag-text: 0927-995-4876 o 0908-980-8154 o mag-email: mba1220bemin@yahoo.com)

LLamado Tayo sa Larga: Congrats kamana Marlon

Larga 21 Aug 16
Llamado Tayo
Rey Bajenting

Congrats kamana Marlon

Congratulations kay kamanang Marlon Mabingnay. Bahagi na po siya ng team Pit Games. Bukod sa kanyang tungkulin sa MANA ay maglilingkod narin siya sa inyo bilang bahagi ng staff ng Pit Games Magazine.
Congratulations din at maraming salamat kay Kamana Marlon at kamana Bong Ferreras sa kanilang napagkasunduan sa programang Isyu at Punto sa radyo DWSS. Ito ang balita ni kamanang Marlon:
“kamana good day po isang mapagpalang umaga po ang aking bati sa inyo at sa inyong buong pamilya,maging sa lahat po ng ating mga kamana.. Naging matagumpay po ang ating guesting sa isang radio station na maririnig every saturday from 10am-12pm sa ISYU at PUNTO DWSS 1494 Khz. Tayo po ay nagpapasalamat ng malaki at taos puso sa mga tao sa likod po nito sa kanilang pag imbita sa grupo ng MANA sa kanilang radio program na ang topic po ay ang ating kinagigiliwan at itinuturing na pamana ng ating ninuno at kasaysayan ang SABONG..bilang kinatawan po ng MANA ating pong panarinig sa kanila ang maganda at pangunahing layunin ng ating grupo isa na po dito ang matulungan ang maliit na sabungero o tinatawag na backbone ng sabong at ipaglaban ang sabong sa lahat na gustong magpabagsak at alisin ang sabong sa ating bansa tulad ng ginawa ng grupong ito sa U.S. ang grupo po na aking binabanggit ay walang iba kundi ang PETA (people of the ethical treatment of animals).sa loob po ng isang oras na binigay satin ay napakagandang move po ito para sa lhat,at isa po talaga sa ikinatutuwa ng mga program host na sina Mr.Joy Navarro at Mr.Dennis Barrios ay ang malamang may ganito po palang grupo na handang tumulong sa masang sabungero at ipagtanggol ang SABONG.
“Kanila rin pong nalaman na hindi lang po dito nagtatapos ang pagtulong ng Mana, nilahad din po natin ang mga project mula Luzon,Visayas at Mindanao at ang patuloy na pagdami ng mga gustong mag pa member at yong tinatawag nating text at email brigade at sa tilaok.blogspot.com.
Sa susunod ay baka ang grupo naman ng PETA ang syang guest at inaayos na rin po nila ang paghaharap ng grupo po natin ang MANA at PETA sa isang forum na gaganapin sa danara hotel kasama ang mga LIGA ng mga broadcaster ng PILIPINAS..sa lahat po ng ating kamana suportahan po natin ang magaganap na forum na ito..pinasasalamatan din po natin ng malaki kamana si kamanang BONG FERRERAS siya po ang gumawa ng paraan para eguest ang MANA sa radio program den tuloy tuloy na po yon at sa lahat po ng nakinig na kamana thank you po dami po kasing txt n pumasok habang tyo po ay nka air..”

Klase-klaseng katanungan
Arawaraw ay marami tayong natatanggap na tanong pamamagitan ng text. At, ngayon pati na sa email sa mba1220bemin@yahoo.com. Ipagpaumanhin nyo po at hindi lahat ay nasasagot natin. Binibigyan natin prioridad ang mga tanong na mahahalaga lalo na kung galing sa ating mga kamana at may nakalagay na initials at mana number.
May mga katanungan naman na talagang hindi natin masasagot, kabilang dito ang mga katulad ng sumusunod:

Saan po ang derby ngayon?( RTH 008681)
Arawaraw po ay may derby. Sa dami ng sabungan sa buong bansa ilang derby kaya ang nagaganap arawaraw. Kaya lang hindi lahat ay alam natin. At saka di ko alam kamana kung saan lugar kayo interesado na may derby.

Kamana ano bang breed ang power cock? Gusto ko power cock malakas pumalo. (Aug 12, 2009).
Mahirap ito masagot. May mga linyada na kilala sa pagiging power o malakas tulad ng mga hatch, iilan sa mga greys. Ngunit hindi parin natin masabi. Kasi may mga hatch na kulang rin sa power. May mga manok naman na may power kahit sa mga bloodline na hindi kilala sa pagiging power tulad ng kelso, brownreds at roundheads.

May manok na 2x winner ako kamana, pwede ba gawing brudcock? Ano ang magandang e-blend dito, sweater ito?( RGM 001477)
Napakahirap sagutin ang mga tanong na tulad nito. Iwasan nyo pong magtanong ng ganito malamang di natin ito masagot.
Sa unang nyong tanong di ko po masabi. Ni di ko pa nakita ang manok na tinutukoy. Hindi ko masabi kung ayos gawing brudcock o hindi.
Sa pangalawang tanong naman, palagi po natin itong sinasabi, hindi po natin dapat ibatay sa pangalan ng lahi ang pagpili ng pangasta. Dapat masuri nating mabuti ang mga indibidwal na katangian ng manok maging ano man ang pangalan ng lahi nito.

Gusto kong pong malaman kung paano ang pagkundisyon ng manok.
Hindi rin po ito masasagot sa text lang. Mahaba po. At saka mahirap ang proseso ng pag-aaral ng pagkundisyon. Sa kalaunan ay matututunan natin ito sa pagbabasa, pagmamasid, at kung maari, may makapagturo sa atin ng personal.
Marami na ngayong mga seminar, palabas sa mga aklat, artikulo at pitak kung saan makakakuha kayo ng mga kaalaman sa pagmamanok.
Halimbawa, sa pagkundisyon may Manwal ng Mana sa Makabagong Pamamaraan sa Pagpili at Pagkundisyon. Tayo po ang may akda sa manwal na ito. Tungkol naman sa pagpalahi nandyan ang Lihim sa Pagbuo ng Sariling Linyada ni Dr Andrew Bunan. Para naman sa papapalahi at pagkundiyon may aklat sila Dr. Bunan, Dr. Ayong Lorenzo at Mr. Manny Berbano, ang Mula Itlog Hanggang Sabungan.
Dito sa Llamado Tayo ay nagbibigay din tayo ng payo at namamahagi ng kaalamang sa pagmamanok.

3. Paano malalaman ang bloodline ng manok batay sa anyo lang?
Napakahirap po. Kamakailan lang kasi na may iilan nang breeders na nagsisikap na maka breed true-to-type. Ibig sabihin na uniporme ang hitsura ng kanilang palahi.
Bihira po ito. Halimbawa ang kelso ay iba-iba. May kelso na straight comb, may kelso na peacomb. May kelso na white leg, may kelso na yellow leg. Ganoon din po ang ibang lahi, iba-ibang ang anyo.


Ito namang mga ito ay halimbawa ng magandang tanong na pwedeng mapulutan ng kaalaman.

Kamana maari pa bang lumakas ang palo ng manok? Mahina kasi pumalo ang manok ko pero maganda ang katawan. Maganda naman ang pakain. (Aug 12 2009)
Ang lakas kamana ay nasa genes o likas sa manok. Pinaiiral lang ito ng ayos na pagpapalaki at pinaiigting ng tamang pagkundisyon. Ngunit, kung walang lakas ang manok hindi na ito mapapalakas ng kahit anong uri ng pagkundisyopn at anong dami ng gamot na ibibigay.

Gud pm kamana. Ask ko lang kung paano po makilala ang lalaki sa babae pag one day old palang ang sisiw? (Aug 12, 2009)
May paraan kamana. Ngunit ang mga bihasa lang ang marunong. Mayroon ding aparatus pero mahal at ang mga malalaking farm lang, karamihan yong mga hatchery ng layers o leghorn, ang mayroon para malaman agad nila alin ang ibebenta at palakihin alin ang gawing day old chicks na pulutan.

Kamana ask ko lang po ano po ang sabi nila na mental training ng manok? Paano po ginagawa yon? (Aug 12, 2009)
Mental training? Yon siguro paghanda ng manok mentally o psychologically. Halimbawa ang pagsanay sa ingay sa sabungan, Pagsanay sa maraming tao at iba’t ibang kulay. Pagsama ng inahin sa inahandang manok. Ito ay upang ihanda ang manok sa mga nakakaibang pangyayari na mararanasan ng manok sa araw ng laban. Ang pagsama naman ng inahin ay upang gumanda ang well being ng manok. Maganda kasi ang feeling natin pag may chicks.

Kamana wala pang definite date ang ating seminar? Dadalo po ako kamana. Marami akong natutunan sa manwal ngunit mas lalo akong nauuhaw sa impormasyon. Gusto ko pang madagdagan ang aking kaalaman. ( RD 0-00812)
Tama ka kamana patuloy tayong mag-aral. The more we learn, the more we want to learn. Kalaunan kamana, maisip mo na may mas magaling ka pang paraan sa paggawa ng isang bagay kaysa nabasa mo sa Manwal.
Kaya isa sa ating layunin ay ang maragdagan pa ang ating kaalaman, pamamagitan sa pagtalakay sa mga bagay na inyong naisip pagkatapos nyo nabasa ang Manwal. Magmonitor tayo sa blog natin tilaok.blogspot.com, marami tayong matutunan doon. Marami na rin tayong mga bagong tagapagsubaybay doon.
Kung patuloy tayong magaral, di magtatagal ang mga baguhan sa atin ay magiging bihasa, at ang mga bihasa na ay magiging dalubhasa. Nasa pagunawa ang susi.
Ganito kasi;
Rules should be mastered and understood. Breaking a rule you have mastered is innovation. Breaking a rule you have never understood is ignorance.
Kung iibahin mo ang paggawa sa isang bagay na lubos mo nang nauunawaan, ang tawag nito’y inobasyon o pagbabago. Kung iniba mo ang isang bagay na wala kang kaalamalam, ang tawag nito’y kamangmangan.
Ang ibig po natin sabihin ay dapat pag-aralan at intindihin ang lahat na gagawin natin na may kaugnayan sa pagmamanok. Hindi sapat na alam natin kung ano ang dapat gawin. Kailangan na naintindihan natin kung bakit ito dapat gawin.
Hindi lang ano ang gagawin, dapat alamin natin kung bakit. Marami sa ating mga kapatid na sabungero ay agad na ginagaya ng iba. Lalo na kung nakita nilang nanalo ang kanilang ginagaya.
Delikado po ito dahil may mga pagkakataon na hindi tugma sa ating sitwasyon ang nakita nating ginawa ng iba. Halimbawa ay nangyari sa isang kaibigan na sumali ng derby at habang naghihintay sa kanyang laban ay nakita niyang ang katabing handler ay nagbigay ng puti ng itlog at saka mansanas sa manok.
Nanalo ang manok na ito. Kaya ginaya ng kaibigan natin ang pagbigay ng puti ng itlog at mansanas sa manok. Ang hindi niya alam ay ang manok na nanalo ay tuyo na ang katawan kaya binigyan ng itlog at mansanas. Samantalang ang manok ng kaibigan natin ay sobra ang body moisture. Ang nangyari’y natalo ang manok ng kaibigan natin, nakamulta pa siya dahil na bad weight ang manok niya.
Hindi sapat na alam natin na may mga fly pens, scratch boxes, pointing pens, at iba pa. Dapat ay alam natin kung ano ang layunin natin sa pagggamit ng mga ito. Hindi sapat na lama natin na may pellets, concentrate, at iba pang pakain. Dapat alam natin kung bakit ito ipinapakain sa manok.

Tanong ko lang po anuano ba ang mga palatandaan ng manok na nakapoint o pa-point na? Baguhan lang po ako( rgm 007042 )
May mga palatandaan kamana, tulad ng talas ng paningin at pakiramdam, ang pagkatiklop ng pakpak, pulang mata at mukha, alerto ngunit mahinahon, konting pagkintab ng balahibo, head knocking at iba pa.
Subalit, kung kayo’y baguhan mahihirapan kayong mapansin ang mga palatandaang ito. Payo ko pag-aralan nyo muna ang ibang aspeto ng pagmamanok bago ang pointing. Kalaunan, ay maging bihasa tayo sa aspetong ito at madali nalang natin mapansin ang mga palatandaan kung ang isang manok ay pointed o off ba.

(Para sa karagdagang impormasyon at kaalaman magbasa sa blog natin tilaok.blogspot.com. Para sa inyong mga katanungan tungkol sa pagmamanok o kaya’y sa MANA mag-text: 0927-995-4876 o 0908-980-8154 o mag-email: mba1220bemin@yahoo.com)

LLamado Tayo sa Larga: Nakababahala

Larga 20 Aug 9
Llamado Tayo
Rey Bajenting

Nakababahala
Last Wednesday, August 5, the late president Cory Aquino was laid to rest. Yes her body was laid to rest. Not her legacy. Her passing on rekindled the Filipinos’ fervor and love for freedom, and democracy. Her death, the wake and the funeral were reminiscent of 26 years ago, when President Cory’s husband, Ninoy was shot at the tarmac right upon his return to the country after an exile in the US. When Ninoy died in 1983, I was an aspiring reporter in a local daily in Cebu. Three years after when Marcos was deposed in the bloodless Edsa revolution of 1986, I was then editor of the same paper and had the satisfaction of writing the headline: Marcos No More!
Hence, I had the opportunity to be part of those tumultuous and fateful three years of our history.
Last Wednesday there was the crowd. Though less in number compared to Ninoy’s and lacking the hatred we harbored in 1986, still it was enough to shake awake those among us who were seemingly asleep unawares of what have been going on around us. Clearly it showed that Filipinos are relatively silent today compared to 26 years ago, but it doesn’t mean that today we value freedom and democracy less. The big difference was in 1986, we were then out to regain freedom and democracy deprived us for years. Now, we were just beginning to realize we might or were about to lose them again.
Yes, last Wednesday a message was clear; a statement was delivered: “President Cory paalam. But your legacy, we will protect forever.”

Protect sabong
Now talking of protecting legacy. Ang sabong ay maituturing rin na isang legasiyang namana natin sa ating mga ninuno na dapat ding ipaglaban kung ang paguusapan ay ang mga magandang mukha ng sabong.
Halimbawa, noong kapanahunan ng mga Romans, Greeks at mga mananadata sa Uropa, ang manok na naglalaban ay ginagawang tularan ng mga sundalo. Hinahalintulad ng mga hari at heneral ang tapang ng manok sa tapang na dapat taglay ng mga sundalo sa pakipaglaban para sa kanilang lupang hinirang. Ang manok kasi ay naglalaban para sino ang kilalaning hari ng isang teritoryo. Ipaglalaban ng isang manok hanggang kamatayan ang kanyang karapatan na mamuno at malayang mabuhay sa kanyang teritoryo.
Ang sabong dito sa Pilipinas ay nagsilbeng hanapbuhay sa marami sa atin. Ilang kabataan na kaya ang nakapagtapos sa pagaaral bunga ng kinikita ng magulang sa pagmamanok o paghahanap buhay sa sabungan. Halimbawa ang mga kristos, mananari, kasador, sentensyador, handlers, manggagamot at iba pa. Nandyan din ang mga nagbebenta ng manok panabong; ang mga maliliit na bredeers na nagpapalahi ng iilang piraso ngunit ng mga ito ay sapat na masagot ang pang matrikula at pambaon ng mga anak.
Isa pang mahalagang bagay na matutunan sa pagmamanok ay ang honesty. Sa sabungan libu-libong piso ang nagpapalitan ng kamay kahit walang papeles na pinirmahan. Ganun din ang sipag. Hindi maari na ang isang nagaalaga ng manok ay hindi masipag dahil nangangailangan ang manok ng sapat na panahon. Kailangan pang napakaaga ng gising dahil napakaagang gumising ng manok. Sa sabong matututo rin tayo sa pagtiwala sa kapwa at paano maging mapagkatiwalaan. Kung bibili tayo ng manok wala tayong magawa kundi paniwalaan ang sinasabi ng nagpalahi. Kaya di maari kung wala tayong tiwala sa nagpalahi. Ang nagpapalahi naman ay hindi maaring panay lang bola, dahil tiyak mabubuko rin at hindi na kailan man mapagkatiwalaan muli. Napakaganda ng isang kalakalan na nababatay sa tiwala. Di po ba? Sa sabong lang natin ito mararanasan. Subukan nating makig deal sa bangko o sa ibang kalakal di pa ang daming credit investigation, pagsisiyasat sa iyong katauhan at saka pirmahan.
Ito ang sabong para sa ating mga Pilipino. Isport, kabuhayan, industriya at mana ng ating kultura. Ngayon nais itong gawing labag sa batas ng mga kilusan tulad ng People for the Ethical Treatment of Animals (PETA). Nagawa nila ito sa ibang bansa. Nagawa nilang gawing labag sa batas ang pagsasabong maging sa Estados Unidos kung saan napakamaimpluwensiya ng mga mananabong noon. Ngayon wala na silang magagawa dahil labag na ito sa batas. Nais ng Peta at iba pang katulad na kilusan na gawin din ito dito sa atin—ang maging ilegal ang sabong.
Nakababahala ito mga kamana. At ang mas nakababahala pa ay ang ating mistulang pagkawalang bahala. Nakakatakot ang ating pagkawalang takot.
Ikwento ko dito ang kwento ng isang Amerikanong breeder: “There were 63 of us, and we were raided by more than 500 policemen, including state troopers.”
Ito po ang sabi ni Jim Clem, may-ari ng partner farm ng RB Sugbo sa Oregon ang Colt Security Gamefarm. Bakit daw ganoon na lang ang galit ng gobyerno sa kanila mga sabungero doon.
Sagot po natin: “dahil sa propaganda ng PETA.”
Ang sama kasi ng pagkapinta ng PETA sa sabong. Pinalabas nila na ang sabong ay salot sa lipunan at pinupugaran ng mga kriminal. Ganito rin ang gusto nilang ipapalabas dito sa atin. Pero iba ang approach nila. Kung napansin po natin hindi muna nila diretsahang inaatake ang sabong. Minsan lang noong nakaraang taon ay nagpicket sila sa world slasher. Hindi na nila inulit.
Subliminal muna ang ginagawa nila. Pinapasukan nila ng anti sabong ang mga script sa mga palabas sa sine at telebisyon. Minamanipula nila ang media at ang pagiisip ng kabataan.
Nag change strategy sila. Bagaman pina-igting nila ang kanilang kampanya dito sa Asia at sa Pilipinas, na kitang-kita sa pagkuha nila ng mga Pilipino celebrities bilang model sa kanilang mga advertisements, tulad nila Diether Ocampo, Yasmin Kurdi at Isabel Roces, hindi diretsahan nag pagatake nila sa sabong.
Sa tingin natin, sinasakyan muna nila ang ating pagiging kampante na hindi kailan man mangyari sa Pilipinas ang nangyari sa sabong sa ibang bansa.
Sinasakyan nila ang paniniwala ang mga sabungero sa “false security” o huwad na katatagan ng kalagayan ng sabong.
Hinahayaan nilang manatiling walang malay ang karamihan ng mga sabungero sa kanilang balak. Ito ngayon ang hangad ng Masang Nagmamanok (MANA), ang gisingin ang sambayanang sabungero sa nakakatakot na katotohanan.
Ako po’y natatakot sa ating pagkawala pang takot.

Itaguyod ang kapakanan ng masang sabungero
Itaguyod natin ang kapakanan ng kapwa masang nagmamanok. At ipaglaban ang sabong. Ito ang simulain ng Masang Nagmamanok (Mana). Gawin po natin ito.
Dahil alam natin na ang karaniwang sabungero ang tunay na gulugod ng industriya ng sabong. At, tiyak, pagdating ng panahon, ang masang nagmamanok ang payak na sabungero tulad ni Juan, Pedro at Pablo, ang malalagay sa harapan sa pakikipagdigma upang ipaglaban ang sabong.
Ang kapalaran ng sabong sa ibat-ibang lugar ng mundo ay kung saan ito’y naging labag sa batas, ay bunsod sa tinatawag na numbers game. Ang mga argumento sa magkabilang panig ay patas lang, dahil depende ito sa punto de vista ng nakikinig. Ngunit ang dahilan bakit sa maraming bansa ay natatalo ang sabong, ay ang takot ng mga politiko na matalo sa eleksyon.
Sa mga bansa kung saan popular ang mga animal protection movement, tiyak walang panalo ang sabong. Dito sa Pilipinas medyo mahihirapan sila dahil sa dami ng mga sabungero. Ngunit hindi tayo dapat maging kampante na nakasandal sa sinasabing dami na yan. Marupok ang dami natin kung walang pagkakaisa at pagpupunyagi.
Marunong ang kalaban. Magulang na rin sila sa ganitong uri ng labanan. Gamit nila lahat dahil may pundo sila. Ang People of the Ethical Treatment of Animals (PETA) ay may annual budget na 30 million US dollars. Isa lang ang PETA sa maraming katulad na organization.
Dahil sa kanilang pundo ang mga organisasyon na ito ay makakagamit ng public relations, advertisements, propaganda, information at education program, political lobbying, at social positioning. Nakababayad sila ng mga mamahaling modelo, ang iba ay naghuhubad pa sa ngalan ng animal rights. Pinagaralan nila ang mga mensahe na dapat iparating sa bawat target public. Samantalang, sa kabilang panig, tayo ay hindi pa organisado na makipag digma sa kanila.
Hindi pa nga natin damdam ang panganib. Kampante pa tayo na hindi kailan man mangyayari sa Pilipinas ang nangyari sa Europa, North at South America at sa maraming bansa sa Asia. Katulad din nito ang pagiisip ng mga Amerikano may ilang taon lang ang nakalipas. May panahon pa nga na napaka-importante ng mga tao na naugnay sa sabong sa Amerika. Mga politiko, huwes at maging si Presidente Abraham Lincoln.
Ngunit tingnan ngayon ano ang nangyari sa sabong sa Estados Unidos. Labag na sa batas.
O baka nga lang na ang ilan sa atin ay walang paki kung ano man ang mangyari sa sabong? Kaya hindi nababahala.
Baka nga. Dahil kung ikaw ay isang sugarol, kung mawala ang sabong, marami pang sugal. Kung ikaw ay nagnenegosyo sa sabong, marami pang negosyo na maaring pasukin kahit wala na ang sabong. Kung kasiyahan lang ang habol mo sa sabong, maraming ibang kasiyahan.
Ang talagang makipaglaban ng patayan para sa sabong ay tayo na ang tingin sa sabong ay bahagi ng buhay Pilipino, bilang bahagi ng ating kultura na namana natin sa mga kanunuan; bilang industriya na naging kabuhayan ng maraming mahihirap; at bilang isang tradisyon na makapagdulot ng magagandang asal at aral sa buhay.
Ito ang ispirito ng Mana, mga kamana.

Para sa mga karagdaganag kaalaman sa pagmamanok at mga kaganapan patuloy po tayong magbasa sa tilaok.blogspot.com na mas pinaganda na nina kamana Joe Claudio ng MANA coordinating center. Patuloy din po nating ipagbigay alam sa mga kaibigan at kakilala ang hinggil sa MANA at ng tilaok. Ang hindi pa nakapagbigay ng kanilang email ad, kung maari ay i-email nyo sa mba1220bemin@yahoo.com upang masali kayo sa listahan ng pinadadalhan ng libreng kopya ng tilaok newsletter at ng mga babasahin ng RB Sugbo at MANA.
Patuloy po ang pasabong ng Pasay-Taguig chapter bawat ikatlong Miyerkules ng buwan. Binabati at pinasasalamatan natin si kamanang Benjamin Santiago sa kanyang walang sawang pagsuporta sa pasabong sa Pasay. Sila kamanang Ed Genova, Jun Dimaculangan, ang tropa ni kamanang Gani Dominguez ng MANA Cavite, kamana Army Celis at iba pang patuloy na nakikiisa kay kamana Anthony Erspinosa sa ating pasabong sa Pasay.
Maliban sa monthly pasabong ng Pasay-Taguig chapter may pasabong din ang MANA Cavite. Ang sunod na pasabong ng MANA Cavite ay sa Oct. 15. Sa pagkakataong ito sa Arcontica Col sa Dasmarinas ito gaganapin. Simula sa Agusto may serye ng pasabong naman ang MANA Cebu. Tulad po ng Excellence Poultry and Livestock specialist, ang Bmeg ay nakipagsunduan narin sa MANA na magtulungan para itaguyod ang kapakanan ng masang sabungero.
(Para sa karagdagang impormasyon at kaalaman magbasa sa blog natin tilaok.blogspot.com. Para sa inyong mga katanungan tungkol sa pagmamanok o kaya’y sa MANA mag-text: 0927-995-4876 o 0908-980-8154 o mag-email: mba1220bemin@yahoo.com)

Llamado Tayo sa Larga: Tilaok mas pinaganda

Larga 19 Aug 2
Llamado Tayo
Rey Bajenting

Tilaok.blogspot.com mas pinaganda

Agusto na. Taglugon na. Stag season narin.
Sa ganitong panahon ng taglugon wag po nating pabayaan ang ating mga tinali na naglulugon. Kahit na ba hindi pa natin ito mailaban, kailangan paring bigyan ng masustansyang pakain. Ang totoo mas nangangailangan ng sustansya ang manok na naglulugon dahil ang tumutubong balahibo ay nangangailangan ng sustansya.
Sa atin namang mga kasama at kamana na naglalaban sa stag derby, pagtuunan po natin ng nakakaibang pansin ang mga stag. Hindi basta-basta ang paghanda ng stag. Yon na nga nasabi natin sa pamhplet “ Mga Ideya sa paghanda ng Stag” na kailangang isiksik sa loob ng tatlong buwan ang sanay mangyayari sa dalawang taon kung ang stag ay pagugulangin muna bago ilaban.
Yong mga nag request ng babasahin hinggil sa paghanda ng stag, available na po ang pamphlet nating ito sa tilaok.blogspot.com, ang official internet site ng MANA. Bumisita po tayo sa tilaok. Mas pinaganda ang blog natin at pinarami ang mga mababasa natin roon. Bukod sa orihinal na page ng tilaok.blogspot.com may pahina na hinggil sa RB Sugbo; may pahina hinggil sa mga libreng pamhlet, aklat at mga babasahin; at may pahina na tinatawag na tilaok interactive. Dito pwede tayong mag talakayan. Mayroon ding pitak doon na pinamagatang “Anong Say Nyo Mang Ento?”
Si Mang Ento ay isang matanda at bihasang sabungero na sasagot sa inyong mga katanungan. Ito po ang unang katanungan at sagot ni Mang Ento na nabasa natin doon:
Me tanong ako Mang Ento matanda na kayo. Naniniwala kayo sa mga pamahiin ng mga matatandang sabungero.Totoo po ba na may kaliskis na swak na swak sa panalo?


Sagot:

Kamana anon,
: Ano kamo iho, matanda na ako? Ang pagtanda guni-guni lang. You know. . . matter does age, but age does not matter, as long as nothing is the matter with. . . your matter.
Naniniwala ba ako sa kaliskis? Siyempre naman, of course, naniniwala ako sa kaliskis. In English that’s economy of the scales. But it depends, depende parin sa kaliskis ng kalaban.
Halimbawa, for example, lamang ka sa panalo kung ang kaliskis ng manok mo ay kaliskis ng isang manok na may edad na dalawa o tatlong taon., at ang kaliskis ng kalaban ay kaliskis ng isang manok na sampung buwan palang. Kung ganito, malamang mananalo ang manok mo. Remind yourself that.
Kung ang ibig mong sabihin kung naniniwala ako na isang uri ng kaliskis, tulad halimbawa ng tres y media, ay lamang na lamang sa panalo, Oh no… hindi ako naniniwala. Kung totoo pa yan nagsisilipan na sana tayo sa ulutan kung ano ang kaliskis ng mga manok. Sa ulutan tinataya natin ang laki, ang edad ang uri, ang tangkad ng manok. Ngunit di naman natin tinitingnan kung ano ang kaliskis ng manok. Samakatuwid hindi totoo na may kinalalaman ito sa pagpanalo ng isang manok. In short, scales do not matter.
Sa edad kong ito, ang pinaniniwalaan ko lang sa pagmamanok ay yong mga bagay na masusuportahan ng siyensya o mapapaliwanag. Bakit lamang sa panalo ang manok na mas malaki? Dahil ang malaki ay mas malakas kaysa maliit. Bakit lamang sa panalo ang cock laban sa stag? Dahil ang mas matandang manok ay mas malakas, matapang, matibay at magulang. Bakit lamang sa panalo ang texas laban sa native? Dahil ang texas ay gawang panglaban sa gradas, habang ang native ay para gawing panglaban sa gutom.
Eh kung tanungin kaya tayo kung bakit lamang ang manok na may kaliskis na tres y media, ano ang isagot natin? Sabihin na lang natin, kasi, you know. . . it’s according to them people of the old.
Bisitahin po natin at tanungin si Mang Ento. Nakakaaliw po.

MANA komite sa NCR at Calabarzon
Kasunod po ng pagkarehistro ng Masang Nagmamanok (MANA) sa Securities and Exchange Commission, ay ang pag-organisa natin ng mga committes na titingin sa mga kaganapan ng mga chapters. Kabilang sa mga komiting ito ay ang Metro Coordinating Committee na mamahala sa mga chapters sa National Capital Region at Calabarzon. Si kamana Col. Restituto Corpuz ng Rizal ang chairman ng komiting ito. Si kamana Gani Dominguez naman ng Cavite ang vice chairman at business manager. Kabilang sa mga membro ay si kamana Anthony Espinosa ng Pasay, kamana Ed Genova at Mhon Dayao ng Taguig at kamana Army Celis ng Quezon. Mayroon pang iba na kukumbidahan nina kamana Tito at Gani.
Good luck at maraming salamat sa inyo mga kamana sa nasabing komite. Malaki ang magagawa nyo para sa MANA. Tandaan natin na ang MANA ay ideya, adhikain, simulain. Hindi ito tao o iilang tao lang. Ang MANA ay pagkakaisa ng napakarami upang itaguyod ang kapakanan ng ordinaryong sabungero, na siyang gulugod ng industriya; at ang ipaglaban ang sabong bilang isport, hanapbuhay, industriya at mana ng ating kultura. Pamamagitan lang ng pagkakaisa at pagtutulungan natin matupad ang ating mga layunin.
Muli pong nagpasasalamat ang MANA sa pahayagang Larga. Maraming nagparehisro sa ating samahan pamamagitan ng pag text at email dahil nabasa nila ito dito sa Llamado Tayo sa Larga.
Inuulit din po natin na mas maige kung sa pagparehistro ninyo ay ibigay nyo ang inyong email ad dahil may mga babasahin at mga kaganapan na regular na ini-email natin ng libre sa mga kamana na nakapagbigay na ng email ad. Maramirami na rin po ang email ad na naipon natin. Mag email lang tayo sa mba1220bemin@yahoo.com.

Pagsasanay na Angkop sa Pilipino Knife
Dekada 60 nang magsimulang nagsidatingan sa bansa ang mga manok Amerikano. Malaki ang lamang ng mga Texas sa abilidad, tapang at lakas kung ihambing sa mga native tinale kaya nagpapanalo ang mga ito. Hindi naman nagpahuli ang iba pang may kayang sabungero kayo dumami ng dumami ang mga imported na manok.
Bunsod ng pagdami ng mga manok Amerikano, ay nainpluwensiyahan din ang ating pagpapakain at pagaalaga ng manok tinale. Sinunod ng mga sabungerong Pilipino ang natutunan nila sa mga Amerikano nagmamanok. Ngunit hindi pala dapat. Napakalaki ng kaibahan sa uri ng laban sa Amerika sa ating nakasanayan dito. Doon magtatagal ang labanan dahil gaff o kaya’y short knife ang kinakabit sa manok. Dito ginagamit natin ay ang Pilipino slasher knife. Napakadali matapos ang labanan dito sa atin.
Kaya iba ang nararapat na ehersisyo sa manok para sa Pilipino knife sa manok na para sa gaff o kaya’y short knife. Para sa atin ang mga maiinam na ehersisyo ay ang kahig, sampi, handspar, bitaw, at ang rotation o paglipatlipat sa manok sa iba’t-ibang kinalalagyan ilang beses sa bawat araw.
Bitaw
Ito ang pinakamalapit sa katotohanan. Tari na lang ang kulang at ang bitaw ay aktwal na labanan na talaga. Sa bitaw ay masasanay ng husto ang manok sa mga dapat gawin sa aktwal na labanan sa sabungan. Regular na ibitaw ang manok. Kahit dalawa o tatlong beses bawat linggo. Huwag lang tagalan. Ilang hatawan lang awat agad.
Palaging dalawang rounds ang pagbitaw natin. Sa unang round dalawa o tatlong paluan lang awat na. Ipahinga muna natin ng mga 30-45 segundo at ibitaw ulit. Sa pangalawang pagbitaw hinahayaan natin sila hanggang apat o limang hatawan bago awatin.
Isang bagay lang ang bantayan, awatin agad pag may alin man sa dalawang manok ang maka billhold o tuka-kapit. Una dahil maaring makasira ito sa kanilang balahibo. Pangalawa, ayaw natin masanay ang manok sa pag tuka-kapit, yong bang tumutuka at kumakapit muna sa kalaban bago pumalo. Ang magaling na manok ay pumapalo na walang billhold. Ang billhold ay isa sa mga negtive traits na natalakay natin sa naunang kabanata sa pagpili.
Ang distansya sa pagbitaw ay depende sa sidhi ng pocus ng manok sa pakikigpalaban. May mga manok na kulang pa sa pagnanasang lumaban, malimit mauunahan ang mga ito. Kaya dapat pagganito, malapitan muna ang pagbitaw. Mga isang metro lang ang layo sa umpisa para agad-agad na magkapaluan at madala ang manok na kulang sa pocus dahil mauunahan ito. Palayo ng palayo ang pagbitaw habang patindi naman ang kanilang pocus sa pakikipaglaban.
Ang kakulangan sa pocos ay nangyayari sa mga stags, mga manok na bagong natapos sa paglugon at yong kagagaling lang sa cord area ng malalaking farm. Dahil ang mga ito ay kulang sa bitaw. Ang ganitong problema ay kasali sa mga inaayos natin sa foundation stage ng ating conditioning pyramid na tatalakayuin natin sa kabanata 6 ng bahaging ito.
Kahig at sampi
Sa pagkakahig ay naiensayo maige ang paa ng manok. Samantalang sa sampi nasasanay ang manok sa pagpatama sa kalaban.
Maganda kung sa madaling araw natin gawin ang pagkahig at sampi. Kailangan natin ang lugar na may ilaw. Una palakad-lakarin muna ang mga manok. Tapos, ikahig ang dalawang manok ng mga 45-60 seconds at isampi dalawang beses.
Sa sampi, dahil hawak ng handler ang buntot habang nagsasalpukan sa ere, makokontrola ng handler ang tamang layo. Dapat malayolayo para magsusumikap ang mga manok na maabot ang isa’t-isa at mapapaunlad ang kanilang reach. Huwag naman sobra ang layo na hindi na makapatama ang manok.
Handspar
Ang handspar o catch cock ay isa ring magandang paraan sa pagsasanay sa manok sa pagpatama sa kalaban. Sa handspar dahil hawak natin ang manok o dummy na pinapalo ng sinasanay na manok, mararama natin ang tindi at diin ng palo. At dahil kontrolado natin ang catch cock o dummy cock maari natin itong iposisyon kung saan mapapaunlad natin ang liksi ng manok na sinasanay.
Sa pag hand spar, magingat na tama lang ang layo ng manok na pinapalo sa pumapalo. Dapat tama lang na maabot ito ng palo na naka stretch ang paa ng manok na sinasanay. Kung sobra ang lapit masasanay ang manok sa short punching. At delikado pang magkatamo ng injury ang muscles ng manok na sinanasanay. Huwag naman sobra ang layo at di makapatama ang manok. Huwag sanayin ang manok na pumalo na di makatama dahil magiisip ito na walang mangyayari kahit pumalo siya dahil hindi naman makakaabot. Magkakaroon ito ng pagiisip at makaugalian na basta lilipad lang ngunit hindi papalo ng matindi.
Rotation
Ang rotation ay ang paglipatlipat ng kinalalagyan. Ang manok ay mas alerto at aktibo kung bagong lagay sa isang lugar. Pag tumagal ang manok sa isang lugar nagiging kampante ito at di na masyadong gumagalaw, kaya ilipat natin sa ibang lugar upang maging aktibo na naman ito at patuloy na maehersisyo.
Halimbawa 9am ilipat ang manok galing sa cord papuntang fly pen. Sa tanghali ilagay sa scratch box ng 5-10 minutes. Pagkatapos ilipat sa ibang pen. 3pm ibalik sa cord at doon na pakainin at pagpalipasin ng gabi.
Tandaan lang na sa pagrotation itaon na sa mga oras na mainit ang sikat ng araw tulad ng tanghali, ang manok ay nasa covered pen o sa lugar na malamig at may lilim.
Kung tayo’y may pasok at hindi natin magawa ang ganito, ang gawin natin ay arawan ang paglipat. Sa pen sa araw na ito, ilipat sa cord kinabukasan, at, sa ibang lugar sa susunod na araw.
. (Para sa karagdagang impormasyon at kaalaman magbasa sa blog natin tilaok.blogspot.com. Para sa inyong mga katanungan tungkol sa pagmamanok o kaya’y sa MANA mag-text: 0927-995-4876 o 0908-980-8154 o mag-email: mba1220bemin@yahoo.com)